Gabriël Kousbroek over spek-en-bonen-Hells-Angel, brommers en drugssmokkel

Motorrijden. Bij velen is het ooit begonnen op een brommer. Wie had er geen Kreidler Floret, Honda MT, Puch Maxi of een scooter in de garage staan toen hij jong was? Schrijver, punkrocker en illustrator Gabriël Kousbroek schreef een boek over zijn bromfietsen: Buikschuiver, Gaap en de kunst van het brommeronderhoud. Maar na die brommers is het bij hem ergens een beetje misgegaan. Of toch niet…

Een Solex, invalidenkar met motor en een ijzeren hond. Je kunt het zo gek niet bedenken of Kousbroek heeft erop gereden. Maar ook een Mobylette Kaptein en een oude Stokvis ontbreken niet in het boek. Kleurrijk heeft hij zijn twintig oude liefdes getekend. Voor de kenner zit er tussen deze bonte verzameling knetterende tweetakten één vreemde eend in de bijt, een Vespa motorscooter. “Daarmee heb ik een beetje gesmokkeld”, lacht de Amsterdammer. Zoals hij wel meer in zijn leven heeft gesmokkeld. Maar daarover later meer.

“Ik zat in vier havo in Den Haag. Op de hoek bij de school ontdekte ik een Vespa 125cc onder een zeil. Mijn oog viel erop en ik wilde hem hebben. Na een tijdje heb ik bij iedereen in de buurt aangebeld om te vragen van wie dat ding was”, herinnert Kousbroek zich. “Bleek hij van de bassist van Peter en zijn Rockets te zijn. Hij was helemaal paars geschilderd, wilde niet meer rijden. Voor een paar honderd gulden heb ik hem gekocht. Kappen eraf, olie vervangen, in zijn drie gezet, aangeduwd en daarna startte hij.”

Laat Gabriël Kousbroek over brommers en motoren vertellen en er opent zich een spraakwaterval. Zijn ogen beginnen te glimmen en er verschijnt een grote glimlach op zijn gezicht. Zo moet hij er ook ongeveer bij hebben gezeten toen hij aan Buikschuiver, Gaap en de kunst van het brommeronderhoud zat te werken.

‘Door alle drugs is mijn geheugen een zeef’

“Ik ben opgegroeid in Frankrijk en Den Haag. In 2013 heb ik een boek over mijn jeugd geschreven, Kousboek. Daarna moest er een boek komen over mijn tijd in de jaren 90. Destijds had ik een galerie in Amsterdam. Maar door alle drugs is mijn geheugen over die tijd een zeef. Toen ook een andere galeriehouder een boek begon te schrijven, hij had een dagboek over die periode bijgehouden, begon ik echt te twijfelen. Ik had het boek bij elkaar kunnen verzinnen, maar dan was het ongeloofwaardig geworden. Vervolgens kreeg ik last van een serieuze writers block. Er kwam geen letter meer op papier.”

Drie jaar lang blijft het stil. Maar als Kousbroek op een dag met een stel vrienden herinneringen ophaalt over vroeger, gaat het al snel over brommers. “Dat was het moment dat ik dacht: ik ga een brommerboek schrijven.”

‘Die kerel schreeuwde maar in mijn oor’

Brommers en motorscooters, voor ons motorrijders is het toch een soort van surrogaat. “Dat was bij ons niet anders”, zegt Kousbroek. “Van een jaar of veertien tot je achttiende rijd je brommer, daarna is het tijd voor een motor. Dat gold ook voor mij. In die tijd kon je een proefrijbewijs aanvragen. Daarmee mocht je in de wijk rijden waar je leefde en ondertussen moest je rijlessen volgen. Dat deed ik natuurlijk ook.”

Het zijn dan de jaren 80 in Den Haag. Kousbroek scheurt op zijn motorscooter rond en heeft ondertussen rijles. “Dat was een beetje knullig. Je had oortjes onder je helm en ondertussen reed de instructeur in een dikke Mercedes achter je, terwijl hij de hele tijd in je oortje zat te schreeuwen. Met honderd scheurde ik over de snelweg, een bak herrie om mee heen. En die kerel maar schreeuwen dat ik de snelweg af moest. Ik ben doorgereden tot in Amsterdam en daarna teruggereden naar Den Haag. Daar heb ik flink op mijn donder gehad van de instructeur. Maar ja, ik kon hem niet boven het geluid van de Vespa uit horen.”

Dat motorrijbewijs komt er niet. Het proefrijbewijs wordt elk jaar keurig verlengd. Maar in zijn eigen wijk rijden, ho maar. Den Haag is te klein voor Kousbroek en de Vespa voldoet niet meer. In plaats daarvan komt er een Matchless eenpitter. Een motorfiets die de Britten wilden inzetten tijdens de Suezcrisis in 1956. “Een fantastische motor. Ik reed ermee naar België, onverzekerd natuurlijk en op mijn proefrijbewijs. In vier maanden tijd heb ik enkele eenzijdige ongelukken gehad. De laatste keer reed ik tegen een boom. Total loss was hij.”

‘Die agent begon onbedaarlijk hard te lachen’

Kousbroek is niet te stoppen. Na de Matchless komt er een Jawa 350cc. Nog steeds heeft hij alleen een proefrijbewijs. En dat wordt hem fataal op een fietspad in Den Haag. “De weg was daar afgesloten. Ik dacht het slim aan te pakken door even over het fietspad te rijden. Ineens stond daar een agent voor me. Op het moment dat ik mijn proefrijbewijs liet zien, begon die man onbedaarlijk te lachen. Dat rijbewijs bestond al niet meer. Ik kon naar huis toe lopen en mijn motor werd in beslag genomen.”

Ook krijgt Kousbroek een rijontzegging voor vijf jaar. Dat betekent ook dat hij in die periode geen rijbewijs mag halen. “Laat maar zitten, dacht ik toen.”

Spek-en-bonen-Hells-Angel

Ondertussen halen al zijn vrienden wel een motorrijbewijs. “Gingen zij op toertocht, dan ging ik achterop mee. Wat dat betreft heb ik mijn motorleven achterop gezeten. Destijds baalde ik daar enorm van. Ik voelde me een spek-en-bonen-Hells-Angel.”

Een van die vrienden is Ivo. “In die tijd dat ik mijn Vespa kocht, ontdekt hij een Moto Guzzi California uit ’72. Een voormalige 850cc motor waar de Amerikaanse politie op reed. We sloopten het leren zadel eraf, plaatsten er een tractorzadel op en ik stapte achterop. Zo reden we naar Keulen, om daar de Stones op te zien treden.”

Drugs smokkelen alsof het Easy Rider is

Het is de tijd dat de drug XTC in opkomst is. En vrienden van Kousbroek in Luxemburg hebben daar wel oren naar. “Waar ze in Easy Rider strips met LSD in de tank stopten, stopten wij de koplamp en het achterlicht vol met pillen. Een keer of vier zijn we zo naar Luxemburg gereden. Die vrienden waren er erg blij mee.”

Niet alleen naar Luxemburg, ook volgen er ritjes naar Frankrijk en het Oostblok. “Maar dat was te weinig om een boek over te schrijven. Daarom is het een boek over brommers geworden. Een boek voor iedereen die zelf ook een brommer heeft gehad. Of voor hun kinderen, die op deze manier hun ouders leren begrijpen. Voor mij is het een verlangen naar een ongecompliceerd sleutelverleden, de tijd dat je lekker kon prutsen aan brommers en motoren. De tijd dat je de nozem kon uithangen. Het is een cultboek.”

Want een sleutelaar, dat was Kousbroek. “Het opvoeren van een brommer was een soort van ritueel. De carburateur uithonen, verstelde sproeiers plaatsen en de prop uit de uitlaat halen. Het was de kick dat hij dan tien tot vijftien kilometer per uur sneller ging. Tot je werd aangehouden door de politie en hij op de rollerbank moest. Dan kreeg je je brommer na enkele weken weer terug, in elkaar geperst tot een klein vierkant pakketje.”

Brommers heeft de illustrator en schrijver niet meer. Sterker nog, in Amsterdam is het tegenwoordig verboden om doordeweeks met een tweetakt rond te rijden. Te vervuilend. Hij hoopt dat Aspen, een nieuw en schoner soort benzine, een oplossing kan zijn. “Dan overweeg ik weer een oude Stokvis te kopen.”