BMW Motorrad: Van overlever tot koploper

Kun je je het voorstellen dat BMW in de jaren zestig van de vorige eeuw overwoog om te stoppen met het produceren van motorfietsen? Dat de productie zelfs helemaal werd stilgelegd in 1967? Onmogelijk, zouden we nu zeggen. Maar even leek het erop dat het merk zou verdwijnen. Dit is het verhaal van de succesvolste motorproducent van de laatste tien jaar die elke crisis wist te overleven.

De iconische boxermotorblokken die ervoor zorgen dat elke motorliefhebber een BMW al vanaf tientallen meters afstand herkend. Het blauwwitte logo, dat op elke motortank schittert en het geluid dat de fan kippenvel bezorgt. BMW kent een grote schare fans. Niet vreemd, want van een degelijke machine is het in de afgelopen decennia uitgegroeid tot een stijlicoon. De avontuurlijk R 1250 GS, de snelle S 1000 RR of de stijlvolle R 18, het Duitse merk lijkt de plank niet meer mis te kunnen slaan.

Crisis

Maar hoe glansrijk het merk er tegenwoordig op staat, hoe anders was dat in het verleden. Crisissen overwinnen, daarvan lijken ze bij BMW een specialiteit te hebben gemaakt. En uit een van die crisissen is de motorfietsentak ontstaan.

Honderd jaar geleden. De Eerste Wereldoorlog is achter de rug en het Verdrag van Versailles is getekend. Duitsland is schuldig en moet onder meer enorme herstelbetalingen doen. Ook economisch zijn er verschillende maatregelen. Zo mogen er geen militaire vliegtuigmotoren meer worden gebouwd. Een enorme klap voor Bayerische Motoren Werke, dat een paar jaar eerder nog door het leven gaat als Bayerische Flugzeug Werke. De poorten van de fabriek gaan dicht.

Wat doe je als je geen vliegtuigmotoren meer mag bouwen? Dan concentreer je je op het produceren van remmen voor spoorwegwagens onder een andere naam. Na weer een overnamen keert de naam BMW terug bij het Bayerische Flugzeug Werke. Geen vliegtuigmotoren worden er meer geproduceerd, wel motoren voor andere apparaten.

Briljante ingenieur

Binnen het bedrijf werkt een ingenieur die internationaal al bekendheid geniet: Max Fritz. In 1914 wint Christian Friedrich Lautenschlager de GP van Frankrijk met een auto waarbij Fritz het motorblok heeft ontworpen. In de Eerste Wereldoorlog ontwikkelt Fritz de BMW III en BMW IV vliegtuigmotoren. Eind 1922 krijgt hij de opdracht een motorfiets te ontwerpen. Binnen vier weken ligt er een ontwerp op ware grootte op zijn tekentafel: de R32.

Het model mag gerust revolutionair worden genoemd. Hij voldoet aan de kwaliteitsstandaard van BMW en mag daarom als eerste motorfiets de merknaam dragen. Bij de presentatie tijdens de Salon de Automobile in Parijs is iedereen het erover eens. Dit is motorfiets van de toekomst. Wie had destijds kunnen bedenken hoe gelijk zij hadden. Die o zo herkenbare boxermotor, bijna honderd jaar laten zien we die nog steeds terug in het design.

Legendarisch record

De R32 is een stimulans voor BMW. Het ene na het andere succesvolle model rijdt in de jaren daarna de fabriek in Beieren uit. Robuust sterk en snel. In 1937 pakt het merk een legendarisch record. Ernst Henne racet met een snelheid van 279,5 kilometer per uur over de Autobahn Frankfurt-Darmstadt. Dit record blijft maar liefst 14 jaar staan!

Nieuw onheil

Maar nieuw onheil staat voor de deur. Als in 1939 de Tweede Wereldoorlog uitbreekt, ligt de productie van motorfietsen voor consumenten vrijwel stil. Er moeten weer vliegtuigmotoren worden gebouwd voor het leger. Ondertussen heeft de Sovjet-Unie de hand weten te leggen op de BMW R71 zijspancombinaties. Zij vormen de basis voor hun Ural en Dnjepr motoren. Motorfietsen worden nog wel gebouwd, alleen in opdracht van de Wehrmacht. De R75 Wehrmachtsgespann moet in grote getale worden geproduceerd produceren. Dat gebeurt in de fabriek in Eisenach.

Als halverwege de oorlog het tij keert, ontkomen de BMW fabrieken ook niet aan bombardementen. Na de Duitse nederlaag staat het bedrijf voor nieuwe problemen. De fabriek in Eisenach ligt in de DDR en is niet meer bereikbaar vanuit het Westen. Daarnaast zijn de fabrieken in Berlijn en München ontmanteld. Dit lijkt het einde van BMW.

Maar opnieuw weten de Duitsers creatief door te blijven werken. Er worden herstelwerkzaamheden voor het Amerikaanse leger verricht en huishoudelijke apparaten geproduceerd. Drie jaar na de geallieerde overwinning rijdt de eerste BMW motorfiets weer uit de fabriek in München. Een wonder op zich. BMW moet machines lenen van andere bedrijven om de R24 te bouwen en heeft toestemming nodig van de geallieerden. Maar het lukt en de productie neemt snel toe.

Van Wirtschaftswunder tot tobber

In de jaren vijftig is BMW weer ongekend snel terug op niveau. Het Wirtschaftswunder is geslaagd. Maar de creativiteit blijft achterwege. En komen in rap tempo nieuwe modellen op de markt, maar sexy zijn ze niet. Wel degelijk, betrouwbaar en waardevast. En dat zijn doorgaans geen positieve termen. Daarop valt de ontwikkeling stil in de jaren zestig.

De motorfietsenfabriek verhuist in 1966 naar Berlijn en ondertussen bestaan er in München grote twijfels. Moet er nog wel worden doorgegaan met de productie van nieuwe motorfietsen? De nieuwe 5 serie in 1969 brengt een nieuwe ommekeer. BMW Motorrad leeft nog.

En hoe. Waar Britse motormerken en masse het loodje leggen door de opkomst van de Japanners, komt BMW goed door de jaren zeventig heen. In de jaren 80 komt het met de R 80 G/S op de markt. Een allroad die in de dertig jaar daarna zich ontwikkeld tot een van de populairste motormodellen. Sterker nog, de BMW R1250GS/Adventure mag zich tegenwoordig veruit de populairste motor van Nederland noemen en BMW is het meest verkochte motormerk.

De term degelijk valt al lang niet meer. Over betrouwbaar en waardevast wordt niet meer gesproken. En toch. Iedere motorrijder weet wat hij in huis haalt met een BMW. Een buitengewoon betrouwbare machine. Maar vooral een motor waar het avontuur vanaf straalt. En dat is lekker meegenomen, in een markt waarbij gevoel een heel belangrijke rol speelt.