Beeld: Léon van Bon
Zondagochtend. Start van de Amstel Gold Race. Het peloton met zo’n tweehonderd renners zet zich langzaam in beweging. Hoewel de koers pas ’s middags live wordt uitgezonden op televisie, komen ook de motards met de cameramensen achterop hun BMW 1200 GT’s al in actie.
Hoog boven het peloton, op 3.500 meter hoogte, vliegt een vliegtuig. Iets lager zijn er ook helikopters in de lucht. Een half uur lang worden alle verbindingen voor de televisie gecontroleerd. De cameramensen krijgen een seintje. Alles werkt. Voor de motards het teken om het parcours te verlaten. Zij hoeven pas weer terug te keren als de televisie live gaat.
Voor Jos Hayen kent de Amstel Gold Race geen verrassingen. 34 keer reed hij al mee als motard. En de rest van het jaar is hij ook veel van huis. De Limburger wordt met grote regelmaat ingezet bij wielerkoersen over de hele wereld.
Het ene moment rijdt hij met een fotograaf voor de Franse sportkrant L’Équipe in de Tour de France, het andere moment met een cameraman voor Eurosport tijdens de Ronde van Turkije. “Het gaat er tijdens een koers om de mensen achterop zo goed mogelijk hun werk te laten doen”, vertelt Hayen. “Dat betekent dat de motor soepel moet rijden en ik telkens de mooiste posities opzoek. Ondertussen maakt de cameraman zijn opnames, de fotograaf zijn plaatjes en doet een verslaggever achterop live verslag van de koers. Het is continu communiceren, we zijn een team.”
In de tussentijd heeft de motard ook nog tijd om te genieten. “Zoals tijdens de Tour of Qinghai Lake. Dan kom je in gebieden waar je als toerist eigenlijk niet komt. We klimmen daar naar een hoogte van 4.200 meter, je voelt dat de motor eigenlijk te weinig lucht krijgt. Maar het uitzicht, schitterend. Of als je na drie weken Tour de France de Champs-Élysées in Parijs opdraait. Die mensenmassa, het gejuich, dan heb ik kippenvel op de armen staan. Ook na 35 jaar nog.”
Hayen is in zijn jonge jaren zelf wielrenner, maar een profcarrière zit er niet in. Zijn vader heeft een autoschadeherstelbedrijf en de jonge Limburger gaat daar als hij een jaar of 18 is werken. Het betekent het einde van een serieuze wielercarrière. Vijf tot zes uur trainen op een dag zit er niet meer in.
Naast een racefiets komt er een Honda 500XR. Met een proefrijbewijs maakt de Limburger de omgeving van Maastricht onveilig. “Doordat ik in het wielermilieu zat, kwam ik op een gegeven moment in contact met een iets oudere fotograaf. Hij wist dat ik motor reed en zocht een motard voor de Hel van het Mergelland, een koers in Zuid-Limburg en een stuk door België. Waarom niet? Mijn motor was verzekerd, maar officieel mocht ik met mijn proefrijbewijs helemaal niet rijden.”
Van het een komt het ander. Hayen haalt zijn rijbewijs en komt in contact met Tonny Strouken, een ervaren fotograaf die al verscheidene keren in de Tour de France had gefotografeerd. “Hij zocht een motard voor de Amstel Gold Race. Strouken huurde een motor voor me, want die off road kon echt niet. Ik vond het eigenlijk maar niets.”
Toch rolt de Limburger in het midden van de jaren tachtig langzaam het wereldje in. “Ik begon met kleinere wedstrijden en werd steeds meer uitgenodigd voor grotere wedstrijden. Toen de Tour de France in 1996 startte in Den Bosch, zou ik vier dagen voor dagblad De Limburger motard zijn in de koers. Dat was een droom die uitkwam. Maar op de vooravond van de Tour werd ik gebeld door een bekende. Een van de bekendste Italiaanse fotografen had een motard nodig. Zijn motard had een ongeluk gehad. Of ik de hele Tour de France met hem wilde rijden.”
Het is in de tijd dat Hayen de zaak van zijn vader heeft overgenomen. Zo maar drie weken wegblijven is onmogelijk. Toch weet hij te regelen dat hij tien dagen naar de Tour kan. “Ineens reed ik in het hooggebergte. Ik was daar nog nooit geweest. Volgens die Italiaan reed ik niet goed. Met zijn dertig jaar ervaring is hij zelf op de motor gaan zitten en ik achterop. Hij heeft mij daar leren rijden.
“Met een peloton achter je aan, moet je als een razende naar beneden. Dat is stevig in de ankers en afremmen op de motor. In mijn tempo kwamen we nooit beneden. We reden op een BMW K75. Na drie dagen moest er een liter olie bij. Blijkbaar beviel het die fotograaf goed. Een jaar later vroeg hij of ik niet met hem alle wereldbekerwedstrijden wilde doen, en de Tour de France.”
Het is rond de middag. NOS Studio Sport begint bijna met de live-uitzending van de Amstel Gold Race. In de koers is er een vroege ontsnapping. Een kopgroep heeft enkele minuten voorsprong op het peloton. Langs de kant van het parcours staat een groepje motards. Achterop hun BMW 1200 GT’s zitten cameramensen klaar.
Als de eerste coureurs eraan komen, verspreiden zij zich. Eén motard voor de kopgroep, één voor de kop van het peloton, één voor de achterkant van het peloton en twee voor de mooie plaatjes. Intussen is ook radioverslaggever Sebastiaan Timmerman bij zijn motard Jean- Luc Moxhet achterop gaan zitten om zich bij het peloton volgers te voegen.
Timmerman doet al sinds 2008 vanuit de koers verslag van de Tour de France, Amstel Gold Race, Ronde van Vlaanderen en Parijs-Roubaix voor NOS Langs de Lijn. Vanmiddag klinkt ook weer: “We gaan over naar Sebastiaan Timmerman in de Amstel Gold Race. Sebas, wat is er aan de hand?”.
“Wij zitten vaak zo’n honderd meter voor of achter het peloton. Hoewel het van die afstand niet altijd goed te zien is wat er precies gebeurt, krijg je toch best veel mee van de koers”, vertelt Timmerman. “Mijn collega Gio Lippens geeft commentaar vanuit het commentatorshokje bij de finish, ik breng de sfeer uit de koers.
Onderweg vertel ik over de omstandigheden, de toestand van de weg, de wind en de hectiek van de wedstrijd. Bovendien heb ik de koersradio, waarop alle informatie over de wedstrijd wordt gedeeld, als extra informatie. De sfeer en het geluid dat vanaf de motor te ervaren is, heeft in de afgelopen tientallen jaren het radioprogramma mede gemaakt.”
Daarbij is de band met zijn motard heel belangrijk, vindt de verslaggever. “Tijdens de Amstel Gold Race is het een middag, maar tijdens de Tour rijdt hij me drie weken lang door Frankrijk en zorgt dat ik de belangrijke momenten in de koers kan zien. Bovendien brengt hij me ook veilig van A naar B. Drie weken lang zitten we samen op één vierkante meter.
En ook na de koers, in de auto naar het volgende hotel en tijdens het eten, ben je samen.” Hoe belangrijk die band met een motard is, blijkt uit de woorden van Hayen, die zes jaar geleden ook enkele koersen met Timmerman reed, maar daarna voor de televisie koos. “Als motard moet je stressbestendig zijn voor dit werk. Je rijdt voor, achter of in het peloton. Er rijden renners en auto’s om je heen, er wordt continu geclaxonneerd. Als motard moet ik degene die achterop zit vertrouwen geven. Die moet blindelings zijn werk doen. Een cameraman kijkt continu door de lens van zijn camera en houdt zijn andere oog dicht. Ik vertel hem als er een bocht aankomt, hoe scherp die is, of we gaan remmen of dat er een drempel in de weg ligt. Ik doe mijn werk, zodat hij zijn werk kan doen.”
Achterop bij Hayen zit dat wel goed. Mede dankzij zijn geschiedenis als wielrenner heeft hij koersinzicht. “Ik zorg dat ik niet wordt ingesloten. Als renners links rijden, rij ik rechts. En in de bochten zorg ik dat ze niet te dichtbij komen. Dat is allemaal ervaring.”
De Limburgse motard herinnert zich nog goed de Amstel Gold Race van twee jaar geleden. In een doldwaze finale wist Mathieu van der Poel terug te komen uit een enorme achterstand en de wedstrijd te winnen. “In de laatste kilometers waren er allerlei kleine groepjes aan de kop van de wedstrijd. Mijn cameraman wilde naar voren. Maar ik wist dat Van der Poel eraan zat te komen. Hij vertrouwde op mij. Het was perfect.”
Waar Hayen tijdens een koers de cameramensen in stelling brengt voor de mooiste shots, zoekt Timmerman samen met de regisseur de beste plekken waar hij zich kan bevinden in de koers. Ook zijn motard, net als Hayen een oudwielrenner, heeft af en toe inbreng.
“Vorig jaar was er een waaieretappe in de Tour en Bauke Mollema zat in de tweede groep. Ik kon hem niet goed zien, maar was op dat moment wel live op de radio. Jean-Luc luistert, ondanks dat hij Franstalig is, altijd mee met de uitzending. Hij besloot zelf naar de jury te rijden en te vragen of we de groep mochten inhalen. Terwijl we voorbij Mollema rijden, geeft Jean-Luc me een tik op het been. Dat is goud waard!”
Het peloton heeft in de Limburgse heuvels de achtervolging ingezet op de kopgroep. Een van de renners is Lennard Hofstede. In de geelzwarte kleuren van Jumbo-Visma moet hij vandaag zijn kopman Wout van Aert zo lang mogelijk bijstaan.
Af en toe schieten er al toeterend motards langs het peloton. Hofstede kijkt er niet meer van op. “Soms irriteer je je wel eens aan motards in de koers, maar ze zijn onmisbaar”, zegt Hofstede. “Ze zetten de wegen af, zorgen dat cameramensen de wedstrijd kunnen vastleggen, geven plek aan verslaggevers in de koers en vervoeren fotografen. Zonder motards kun je deze sport niet zo goed onder de aandacht brengen.”
De afgelopen jaren kwamen motards enkele keren slecht in het nieuws na zware ongelukken. Zo kwam Antoine Demoitié in 2016 om het leven na een aanrijding met een motor tijdens Gent- Wevelgem. Julian Alaphillippe botste vorig jaar in de finale van de Ronde van Vlaanderen, terwijl hij in de kopgroep reed, op een motard. Einde wedstrijd voor hem.
“Gelukkig ervaar ik niet heel veel gevaarlijke momenten in de koers”, zegt Hofstede. “Ook de motards zijn professionals. Ik voel me niet onveilig.” Als wielrenner kan hij ook wel eens van ze profiteren. “Als ze iets te dicht voor je rijden, dan voel je direct de slipstream. Dat is wel een dingetje. Koersvervalsing ligt op de loer.”
In de slotfase van de koers vormt zich een kopgroep met drie renners, met daarbij Hofstedes kopman Wout van Aert. Na een zenuwslopende sprint, waarbij de uitslag met het blote oog niet te zien is, grijpt Van Aert de winst. Hofstede maakt dat al niet meer mee. Zijn werk zat er eerder in de wedstrijd al op.
Ook de motards in de koers en Sebastiaan Timmerman zien Van Aert niet winnen. Even voor de finish moeten zij van het parcours af. Waar er voor Hostede en Jumbo-Visma ’s avonds champagne is, kijken de andere betrokkenen de laatste kilometers terug.
“Voor dit werk moet je liefde voor de wielersport hebben en goed kunnen motorrijden”, weet Hayen. “Als we in China zijn, dan worden we gezien als een soort van goden. Die mensen hebben zoveel respect voor ons. Op welke snelheden wij soepel rond het peloton rijden. Hoe wij voor dat peloton in een afdaling kunnen blijven rijden, waarbij de cameraman ook nog kan blijven filmen. Volgens hen is dat helemaal niet mogelijk.”
“Wij balanceren altijd op een smal draadje, maar het is bij mij gelukkig nog nooit mis gegaan. Hoewel, bijna een keer in een afdaling in China. Ik was de voorste motor. De eerste twee bochten stuurde hij wat vreemd, maar ik dacht dat het aan het asfalt lag. We reden zo’n 80 kilometer per uur. Ineens een zwiep, klapband. Dat was flink schrikken.”
Ook Timmerman kende in al die jaren eigenlijk maar één hachelijk momentje achterop de motor. “Dat was tijdens Parijs-Roubaix. We moesten een gat van anderhalve minuut overbruggen tussen het peloton en de kopgroep. Toen we met hoge snelheid een dorpje binnenreden, zagen we beiden een verkeersdrempel over het hoofd. We werden gelanceerd. Gelukkig landde de motor goed, en wijzelf landden in het zadel. Toen had ik het hart in de keel zitten.”
Met zijn 57 jaar is Hayen een van de jongste motards in het peloton. “Dat wordt een probleem voor de toekomst. Veel jongeren zien het niet zitten om als motard in het peloton te rijden. Daarom proberen we veel met politie-instructeurs te werken. Maar zij kunnen ook niet altijd vrij vragen voor een koers.”
En een beroepsleven als motard? “Daarvoor zijn er eigenlijk weer te weinig wedstrijden waar je kunt werken. Wat dat betreft is het voor mij een vergroeide hobby. Maar het is een mooi vak. Elke dag is anders.”
Motard worden?
Voor de begeleiding van (wieler)- evenementen, van een lokale koers tot Nederlandse etappes in de Giro d’Italia en de Vuelta, wordt vaak een beroep gedaan op motorclubs. Enorm leuk om te doen, maar je hebt er wel een training tot verkeersregelaar voor nodig. Deze is via de KNMV gratis online te volgen. Kijk voor meer informatie op knmv.nl.
mooi verhaal van een echte hobbyist