Op deze motoren werden we 75 jaar geleden bevrijd

De Harley Davidson WLA Liberator, het is een icoon. Na de bevrijding van Nederland bleven er duizenden achter. Tegenwoordig, 75 jaar later, zie je er nog steeds af en toe een rijden. Onverwoestbaar. Maar onze bevrijders reden op meer motoren. Een eerbetoon aan de koerier op twee (en soms drie) wielen.

Want dat was het vooral, een koerier en een verkenner. Waar de Nazi’s hun motoren ook inzetten tijdens gevechten, zetten geallieerden de tweewielers vooral inbij het het begeleiden van colonnes en het overbrengen van inlichtingen. Dankzij de snelheid en betrouwbaarheid van de motorfiets worden levens gered.

Harley Davidson Liberator

Als de Tweede Wereldoorlog uitbreekt, zijn de gevolgen van de Grote Depressie (1929-1939) nog goed voelbaar. In de Verenigde Staten is Harley Davidson een van de weinige motormerken dat weet te overleven. Als de Verenigde Staten eind 1941 ook betrokken raken bij de oorlog, krijgt het merk een belangrijke rol in de oorlogsindustrie.

Maar liefst 90.000 exemplaren van de Liberator rollen vanaf 1942 uit de fabrieken van Harley Davidson. De 740cc zijklepmotor is ongelofelijk betrouwbaar. Het Amerikaanse leger rijdt de WLA, het Canadese leger krijgt zijn eigen model, de WLC. Daarnaast worden er duizenden exemplaren verscheept naar de Sovjet Unie, waar de motorfiets door het Rode Leger aan het Oostfront wordt ingezet.

In Europa krijgt het model een haast mythische status. Overal waar het Amerikaanse en Canadese leger dorpen en steden bevrijdt, doemt als eerste een gewapende verkenner op op een Liberator.

Als Nederland als een van de laatste land in Europa wordt bevrijd, keren bevrijdingstroepen terug naar huis. De Harley Davidson Liberators blijven achter. In de jaren daarna maken de gelukkige bezitters van een Liberator hier dankbaar gebruik van.

De Liberator heeft volgens het leger een mankement, hij heeft geen asaandrijving zoals de Duitse BMW’s. Harley ontwikkelt daarop de XA en bouwt er duizend van. Maar het model wordt achterhaald door de Jeep als voertuig voor algemeen gebruik.

Naast de Liberator en de XA bouwt Harly nog enkele modellen. Zo krijgt het leger enkele honderden UA’s, die afgeleid zijn van de HArley Davidson U uit de jaren dertig. Het legermodel krijgt onder meer een holster voor een Thomson machinepistool. Ruim 1.600 worden ervan verscheept naar Zuid-Afrika. Daarnaast worden enkele motoren gebouwd van het model ELA.

Indian 841

Een ander Amerikaanse motormerk dat de Grote Depressie overleefd is Indian. Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog levert het merk motoren aan de Fransen en vanaf 1941 gaat het bouwen voor het Amerikaanse leger. Hiervoor wordt de Indian 841 ontworpen. Net als de Harley XA is het model sterk afgeleid van de BMW R71 en ook hier kiest het leger uiteindelijk voor de Jeep.

Norton 16H

Waar de Amerikanen op Harley’s rijden tijdens de oorlog, hebben de Britten de Norton. Het merk levert tijdens de oorlog 100.000 motoren van de Norton 16H aan het Britse leger en aan Commonwealth strijdkrachten zoals Australië, Nieuw-Zeeland, India en het Canadese leger.

Daarnaast ontwerpt Norton de WD Big Four, een zijspan met aangedreven zijspanwiel dat kan worden uitgerust met een Brengun. Maar net als de Amerikanen kiezen de Britten voor de Jeep.

BSA M20

Ook de BSA fabrieken draaien overuren in oorlogsjaren. Voor de start van de oorlog wordt BSA M20 door de Britse War Office nog als een bijna mislukking gezien. De cilinder en zuiger slijten te snel. Maar na enkele aanpassingen blijkt de motor betrouwbaar en makkelijk in onderhoud. Als de bevrijding van het Europese vasteland begint, is de machine onmisbaar. In totaal worden er 126.000 exemplaren door het leger gekocht.

Triumph 3HW

Triumph wil aan het begin van de Tweede Wereldoorlog de 350 cc tweecilinder 3TW gaan produceren voor het Britse leger. Maar de productie is nog amper op stoom gekomen, als Duitse bommenwerpers de fabriek in Coventry op 14 november 1940 plat bombarderen.

Een half jaar later heeft Triumph een nieuwe productielijn opgebouwd. Niet de 3HW rolt hier van de band af, maar de 3HW. Het model is afgekeken van de eencilinder Tiger80, een populair model uit de jaren dertig.

Royal Enfield WD/RE

Het Britse Royal Enfield bouwt verschillende motoren tijdens de Tweede Wereldoorlog voor het Britse leger. Maar het beroemdste is de WD/RE, dat liefkozend de bijnaam Flying Fea krijgt.

In de eerste jaren van de oorlog bouwt Royal Enfield net als Norton, Triumph en BSA zwaardere motoren.  Zo komt er de WD/C 350 cc zijklep, de Royal Enfield WD/D 250 cc zijklep en de Royal Enfield WD/L 570 cc. Maar in 1942 test het leger de WD/RE, een lichtgewicht 125cc. De Britten willen de motor samen met parachutisten achter de Duitse linies laten landen, zodat zij snel kunnen communiceren.

Uiteindelijk landen er slechts enkele per parachute. Het leger kiest ervoor de motoren mee te nemen bij landingen in zweefvliegtuigen. Ook gaan er een aantal mee met de landing in Normandië.

Matchless WG3/L

Als de Tweede Wereldoorlog uitbreekt en Groot-Brittannië zich in het gevecht mengt, wordt al de Matchless WG3/L ingezet aan het front. Maar de Britten worden onder de voet gelopen en weten ternauwernood te vluchten vanuit Duinkerken naar eigen land. De motoren blijven, in veel gevallen vernietigd, achter.

Om de verliezen te compenseren koopt het Britse leger alle overgebleven Matchless motoren op. Als de Triumph-fabriek in Coventry wordt gebombardeerd eind november, krijgt AMC (waar Matchless onder valt) de opdracht voor de productie van 80.000 motorfietsen. Alle luxe wordt van de militaire motorfietsen afgehaald en de Matchless WG3/L draagt zijn steentje bij aan de bevrijding.