Hoe zit dat nu eigenlijk met Pk’s en Nm’s?

Niet alleen motorrijders zelf pochen graag over het aantal pk’s van hun geliefde tweewieler, ook de fabrikanten doen daar braaf aan mee. Hoewel ze het nooit gaan toegeven, kijken zij ook goed naar de concurrentie en proberen die af te troeven door net even een paar pk meer in hun meest sportieve motor te stoppen.

Maar, hoe belangrijk is het eigenlijk om heel veel pk in je motorblok te hebben zitten? Betekent dat automatisch dat ie sneller (hogere topsnelheid) is dan een motor met minder paardenkrachten? En wat is nu precies de functie van die andere veelgebruikte term, newtonmeter? We geven je in het kort even een uitleg.

Natuurkundig bekeken

Om de begrippen volledig uit te pluizen, moet je je vooral bezig gaan houden met natuurkunde. We duiken er niet al te diep in, maar het is wel goed om te weten dat we vooral veel te danken hebben aan twee beroemde personen. Hun achternamen gebruiken we nog altijd als het gaat om de verschillende termen die iets prijsgeven over de prestatie van een motor. Zo is Isaac Newton nog altijd verbonden aan het ‘moment’, oftewel koppel. In de folder van een motorfiets vind je vaak het maximale koppel terug, met de bekende twee letters Nm. Zoals je weet staan die voor Newtonmeter. Waarschijnlijk weet je ook dat dit cijfer iets zegt over de prestaties van de motor, maar wat precies…

Laten we eerst teruggaan naar Isaac, die een formule bedacht om kracht te bepalen. 1 Newton betekent dat er een kracht is die een bepaalde massa van 1 kilogram een versnelling van 1 meter per seconde weet te geven. Bij het koppel van een motor spreken we echter van newtonmeter, omdat we hier te maken hebben met rotatiekracht van een krukas. Hierbij komt ook de natuurkundige ‘arm’ om de hoek kijken. Deze lengte zorgt dus voor de meter in de afkorting Nm. Maar het draaimoment in het motorblok zegt nog niets over de daadwerkelijke prestaties van de motor, want al deze krachten moeten nog richting het achterwiel. En daar tussenin zit nog een versnellingsbak. Die zorgt voor verandering van het draaimoment. Bij een langere overbrenging ga je draaimoment verliezen, waardoor je ook meer trekkracht ontvangt in je eerste versnelling dan bijvoorbeeld in ‘z’n vijf’.

Watt??

Om de prestatie van een motor beter in te kunnen schatten, is het vooral ook zinvol om te kijken naar het vermogen. We komen dan uit bij die andere beroemdheid, en wel James Watt. Hij was het die in 1770 aan de slag ging met paardenkracht. Hij wist een formule te bedenken voor het vermogen van een trekpaard. In een minuut tijd moest het paard 150 kilo zien op te tillen tot een hoogte van 30 meter. Hij bedacht deze berekening vanwege de introductie van zijn stoommachine. Op die manier kon hij bepalen hoe krachtig deze apparaten waren ten opzichte van werkpaarden. Hier komt dus ook onze huidige pk vandaan, al moeten we wettelijk spreken over (kilo)Watt als het gaat om vermogen. Dit is de officiële eenheid als we spreken over een hoeveelheid werk die een kracht in een bepaalde tijd weet te verrichten.

Doordat we twee eenheden (kW en pk) gebruiken, is het vrij verwarrend. Zeker als je ook nog eens weet dat bijvoorbeeld het Engelse horsepower (hp) niet eens gelijk is aan ‘onze’ pk. Wat dat betreft kunnen we dus ook beter spreken over kW, om die verwarring te voorkomen. Alleen blijkt dat nog niet echt in ons systeem te zitten. Als jij iemand vertelt hoeveel vermogen jouw motor heeft, dan zal je altijd teruggrijpen op het aantal pk. Wil je weten hoeveel kiloWatt je motor levert, dan kun je dat uiteraard uitrekenen op basis van de pk’s. Zo staat 1 paardenkracht gelijk aan 0,734 kW en 1 kiloWatt is dan weer 1,362 pk.

Een samenspel

Het is een hoop informatie om tot je te nemen, maar we proberen nu beide termen aan elkaar te koppelen als het gaat om de prestatie van je motor. Om het vermogen namelijk te kunnen bepalen, heb je twee getallen nodig. Naast het draaimoment (koppel dus) is het toerental van belang. Hoeveel koppel je ook tot je beschikking hebt, als je geen toeren kunt draaien, gaat de topsnelheid alsnog tegenvallen. Het is daarom ook dat raceteams veelal bezig zijn om hun motorblokken zoveel mogelijk toeren te kunnen laten draaien. Want hoe meer toeren je kunt draaien met ongeveer dezelfde kracht, des te meer vermogen levert de motor. Zodoende kun je op basis van het maximale vermogen veel beter inschatten hoe snel een motor is.

Let wel op, er zijn natuurlijk meer factoren die invloed hebben op de snelheid. Zo speelt gewicht een belangrijke rol, maar bijvoorbeeld ook aerodynamica en interne frictie. Ook dat kun je precies uitrekenen, maar misschien is het net zo leuk om in de praktijk te ervaren hoe krachtig en snel je motor is.

Onze tip, boek een circuitdag als je je rijbewijs niet gelijk kwijt wilt zijn bij de eerste de beste poging om de ultieme snelheid van je motor te ervaren.